Rol van Vercingetorix in de Gallische Oorlog

Hoofdstuk 3: de rol van Vercingetorix in de Gallische oorlog

3.1 Vercingetorix, leider van de Arverni
3 .1.1 Latijnse tekst en vertaling:

"Simili ratione ibi Vercingetorix, Celtilli filius, Arvernus, summae potentiae adulescens, cuius pater principatum Galliae totius obtinuerat et ob eam causam, quod regnum appetebat, ab civitate erat interfectus, convocatis suis clientibus facile incendit. Cognito eius consilio ad arma concurritur. Prohibetur ab Gobannitione, patruo suo, reliquisque princibus, qui hanc temptandam fortunam non existimabant ; expellitur ex oppido Gergovia ; non destitit tamen atque in agris habet dilectum egentium ac perditorum. Hac coacta manu, quoscumque adit ex civitate ad suam sententiam perducit ; hortatur ut communis libertatis causa arma capiant, magnisque coactis copiis adversarios suos a quibus paulo ante erat eiectus expellit ex civitate. Rex ab suis appelatur. Dimittit quoque versus legationes ; obtestatur ut in fide maneant. Celeriter sibi Senones, Parisios, Pictones, Cadurcos, Turones, Aulercos, Lemovices, Andos reliquosque omnes qui Oceanum attingunt adiungit : omnium consensu ad eum defertur imperium.
Qua oblata potestate omnibus his civitatibus obsides imperat, certum numerum militum ad se celeriter adduci jubet, armorum quantum quaeque civitas domi quodque ante tempus efficiat constituit ; in primis equitatui studet. Summae diligentiae summam imperi severitatem addit ; magnitudine supplici dubitantes cogit. Nam maiore commisso delicto igni atque omnibus tormentis necat, leviore de causa auribus desectis aut singulis effossis oculis domum remittit, ut sint reliquis documento et magnitudine poenae perterreant alios."

D.B.G., VII, iv

"Met een gelijkaardige reden verzamelde daar de zeer invloedrijke jongeling Vercingetorix, een Averniër en de zoon van Celtillus, zijn horigen en vuurde hen gemakkelijk aan. Zijn vader had het oppergezag over heel Gallië gehandhaafd en bijgevolg, omdat hij het koningschap nastreefde, was hij vermoord door zijn staat. Toen zijn plan bekend was, liep men te wapen. Hij werd belemmerd door Gobannitio, zijn oom langs moederskant, en door de overige aanzienlijken die meenden dat men dat lot niet mocht tarten. Hij werd uit de vesting Gergovia verbannen. Toch gaf hij niet op en hij hield op het platteland een lichting van armen en verschoppelingen. Nadat hij die bende verzameld had, overhaalde hij diegenen uit zijn staat, die hij benaderde, tot zijn eigen denkwijze. Hij spoorde hen aan de wapens op te nemen voor de gemeenschappelijke vrijheid, en nadat hij een grote troepenmacht op de been had gebracht, verdreef hij zijn tegenstanders uit de stad door wie hij even tevoren was verbannen. Hij werd door hen tot koning uitgeroepen. Hij zond ook gezanten uit naar alle richtingen en verzocht hen dringend dat ze hem trouw zouden blijven. Snel deed hij de Senones, Parisii, Pictones, Cadurci, Turones, Aulerci, Lemovices en Andi en al de andere stammen wiens grondgebied aan de Oceaan grenst, bij zich aansluiten. Het opperbevel werd hem eenstemmig opgedragen.
Met die in zijn handen gevallen macht vorderde hij gijzelaars van al deze stammen, beval hij hen vlug een bepaald aantal soldaten naar hem te zenden en hij stelde de hoeveelheid wapens vast en de tijd voor dewelke iedere stam ze thuis zou produceren. Hij schonk vooral aandacht aan de ruiterij. Hij voegde de ongenadigste strengheid in het voeren van het bevel aan de uiterste nauwgezetheid toe en dwong de twijfelaars door de zwaarte van de straf. Want diegenen die zich vergrepen aan het plegen van een vrij ernstig vergrijp, deed hij de vuurdood sterven of liet hij door alle soorten folteringen om het leven brengen. Voor een lichter vergrijp liet hij de oren afsnijden of één enkel oog uitsteken en hij zond de mannen dan naar huis opdat ze tot toonbeeld zouden dienen voor de overigen en door de zwaarte van de straf de anderen schrik zouden aanjagen.

Vercingetorix en de geduchte Gallische ruiterij in de aanval tegen een Romeins kamp waarvan men de versterkingen en de houten torens kan zien. Franse postzegel - 1966.

3 .1.2 Verklaring tekst en bijkomende informatie:

Vercingetorix
- Geboren in 72 v. Chr. en gestorven in 45 v. Chr.
- Hij was de zoon van de Arvernische edelman Celtillus.
- Zijn naam kan in drie vertaalbare delen opgesplitst worden nl. ver (opper) - cinget (krijger) -rix (koning), de grote koning van de krijgsmannen met andere woorden.
Kort overzicht levensloop en belangrijke gebeurtenissen in zijn leven:
± 80 v. Chr	Celtillus, Vercingetorix' vader, tracht de Gallische volkeren te verenigen en het koningsschap terug in te voeren bij de Arverni om zelf profijt te doen, maar mislukt hierin.
± 72 v. Chr	De geboorte van Vercingetorix. Tijdens diens kindertijd wordt zijn vader die zijn plannen nog steeds wil verderzetten, tegengehouden en ter dood veroordeeld. Hij sterft op de brandstapel.
59 v. Chr	Caesar wordt tot consul benoemd.
58 v. Chr	Einde mandaat van het consulaat van Caesar, hij wordt gouverneur van de Provence.
58 - 52 v. Chr	Gallische Oorlog.

De Arvernische leider

Vercingetorix wilde niet aanvaarden dat Gallië zomaar zou worden geïnvaseerd door de Romeinen. Hij had inmiddels door dat de Romeinen geen bondgenoten waren die de Galliërs zomaar eventjes wilden bevrijden van de opdringerige Germanen en Helvetiërs. Neen, het waren hun ergste vijanden en elk voorwendsel was hen goed om Gallië schatplichtig te maken en het te dwingen de aanwezigheid van Romeinse inwijkelingen en handelaars te dulden. Door de afstraffing van het Eburonenvolk hadden de Romeinen dit nog eens goed duidelijk gemaakt. Met zijn aanhangers probeerde hij de Arverni van Gergovia te recruteren maar de edelen o.l.v. zijn oom Gobannitio verjoegen hem uit de stad.

Hij ging vervolgens met zijn bondgenoten de omgeving doorkruisen en kwam terug met een groep van aanhangers. Vercingetorix werd door deze Gallische verzetsstrijders tot leider van de Arverni uitgeroepen. De Arverni leefden in de naar hen vernoemde tegenwoordige Auvergne.
Deze Averni meenden geroepen te zijn om de leidende rol in het oude Frankrijk te vervullen en dit doet het vermoeden rijzen dat Vercingetorix niet alleen met de idee van vrijheid voor Gallië in zijn hoofd speelde maar eveneens de aanspraak van zijn stamhuis op de opperheerschappij over het land wilde doen gelden.
Het waren harde maatregelen die Vercingetorix trof tegen de twijfelaars, zoals Caesar zo mooi beschreven heeft. Maar Vercingetorix wilde kost wat kost de strijd aanbinden tegen de inheemse collaborateurs met de vijand. De enige manier om de bemoeizieke Romeinen te verjagen uit Gallië was volgens hem om alle Gallische stammen samen te voegen tot één grote strijdmacht. Daarvoor moesten wel eerst de vele invloedrijke stamhoofden ertoe overhaald worden hun eigen kleine soevereiniteit op te geven en de leiding aan Vercingetorix over te laten.

Zijn militaire prestaties en persoonstrekken

Vercingetorix' roemrijke militaire carrière was slechts van korte duur: slechts drie seizoenen hield de Arvernische leider het vol. In de loop van de winter was hij op de voorgrond getreden en hij verdween alweer van het toneel voordat de winter was teruggekeerd. Hij heeft slechts gedurende tien maanden de hoofdfiguur in zijn heldenepos kunnen spelen. Dit is een korte weergave van de belangrijkste wapenfeiten gedurende zijn korte militaire carrière:

In december en januari: Gallië dat zich aan 't reorganiseren is, komt in opstand en dit alles heel opeens terwijl Caesar het land als onderworpen beschouwde.

In maart: de belegering van Avaricum. Vercingetorix brengt voor de eerste maal een Keltisch leger op het toneel dat gedisciplineerd te werk gaat.

In mei: de enorme weerstand van Gergovia laat Caesar geen andere hoop meer over dan de hoop op de terugtocht.

In de zomer: onverhoeds vindt er de strijd te Dijon plaats waar de Romeinse veldheer enkel heelhuids uitraakte met zijn troepen door zijn eigen leven op spel te zetten.

In het begin van de herfst: het drama te Alesia speelt zich af, waar bijna 400.000 mannen waren bijeengekomen om te beslissen over Vercingetorix' lot.

Vercingetorix heeft in die tien maanden drie belegeringen ondergaan - Avaricum, Gergovia en Alesia - en zes veldslagen gevoerd. Dit is toch een enorme prestatie op zo'n korte tijd. De militaire prestaties van de Avernische leider zijn dan ook haast vergelijkbaar met die van Hannibal en Mithridates als je de geschiedenis van de grote vijanden van Rome eens overloopt. Zijn prestaties hebben weliswaar niet dezelfde omvang, variatie en algemene betekenis. Vercingetorix bracht slechts één natie onder de wapens terwijl de twee anderen de helft van de wereld aanvoerden. Waarom charmeerde hij dan zozeer de klassieke schrijvers dat ze met lof over deze jonge strijder spraken? Hij heeft enkel met zijn jeugdige kracht strijd geleverd en heeft zich niet ten schande gemaakt aan het zoeken van een schuilplaats toen hij wist dat alles verloren was. En deze elegante schoon-heid noemen de klassieke schrijvers een gunst van de goden.

Ook zijn goedbewaarde geheimen maken hem een beetje tot een ondoorgrondbaar mysterie. Zelfs op de laatste belegeringsdag van Alesia, duikt hij onverwachts op voor Caesar. Vercingetorix heeft een heel heldere perspectie over wat er op het juiste moment moet gebeuren zoals het verzamelen van zijn troepen op het opportune moment. Hij is bedachtzaam, plichtsmatig en logisch. Het ideaal van de Keltische soldaten was de eigenlijke strijd zelf maar deze ontzei Vercingetorix hen altijd - één keer lukte het hem bijna m.n. de ongelukkige strijd te Dijon - om zijn militaire stramien te kunnen doen slagen. Verder heeft hij al zijn wapenbroeders die zich krampachtig vasthielden aan hun rijkdommen, ervan kunnen overtuigen om uit noodzaak de verbrande aardetechniek toe te passen zodat ze uiteindelijk eigenhandig hun eigen steden en dorpen in brand staken. Aanvankelijk hadden de Galliërs een hekel aan veldwerk zoals het verdedigen van kampen en het ophopen van aarden wallen maar hij leerde hen te gewennen aan die grondarbeid.

3 .1.3 De aansluiting van de andere stammen

Vercingetorix stuurde na zijn benoeming tot leider van de Arverni bodes naar de verschillende stammen: er moest iets gebeuren. De eerste die bij hem aansloten waren de Bituriges. Toen Caesar dit vernam ging hij terug weg uit Italië en vertrok naar Transalpijns Gallië:

Caesars reactie

"His rebus in Italiam Caesari nuntiatis, cum iam ille urbanas res virtute Cn. Pompei commodiorem in statum pervenisse intellegeret, in Transalpinam Galliam profectus est. Eo cum venisset, magna difficultate adficiebatur, qua ratione ad exercitum pervenire posset.Nam si legiones in provinciam arcesseret, se absente in itinere proelio dimicaturas intellegebat; si ipse ad exercitum contenderent, ne eis quidem eo tempore qui quieti viderentur suam salutem recte committi videbat."

D.B.G., VII, vi

"Wanneer deze berichten aan Caesar werden gemeld in Italië, toen hij inzag dat de toestand te Rome, door de verdienste van Gnaeus Pompeius, in een gunstigere staat was geraakt, vertrok hij naar Transalpijns Gallië. Toen hij daar was aangekomen, ondervond hij een grote moeilijkheid: door welk plan zou hij zijn leger kunnen bereiken? Want hij begreep dat, indien hij de legioenen naar de provincie zou ontbieden, zij in zijn afwezigheid zouden moeten slag leveren. Indien hij echter zichzelf naar het leger zou haasten, zag hij dat hij zijn eigen behoud zelfs niet terecht kon toevertrouwen aan diegenen die op dat ogenblik rustig schenen."

Caesar trekt op naar Narbo

"Interim Lucterius Cadurcus in Rutenos missus eam civitatem Arvenis conciliat. Progressus in Nitiobriges en Gabalos ab utrisque obsides accipit et magna coacta manu in provinciam Narbonem versus eruptionem facere contendit. Qua re nuntiata Caesar omnibus consiliis antevertendum existimavit, ut Narbonem proficisceretur. Eo cum venisset, timentes confirmat, praesidia in Rutenis provincialibus, Volcis Arecomicis, Tolosatibus circumque Narbonem, quae loca hostibus erant finitima, constituit; partem copiarum ex provincia supplementumque, quod ex Italia adduxerat, in Helvios, qui fines Arvenorum contingunt, convenire jubet."

D.B.G., VII, vii

"Intussen maakte de Cadurk Lucterius, die naar de Ruteni gezonden was, dit volk bevriend met de Arverni. Hij trok verder naar de Nitiobriges en de Gabali en ontving van beiden gijzelaars en haastte zich, nadat hij een grote bende had verzameld, naar de provincie Narbo om er een uitval te doen. Door dit bericht meende Caesar dat hij naar Narbo moest vertrekken, al zijn andere plannen voorafgaand. Toen hij daar was aangekomen, stelde hij de bevreesden gerust, hij plaatste garnizoenen bij de Rutenen in de provincie, bij de Volci Arecomici, de Tolosates en rond Narbo, al die plaatsen die naburig waren aan het gebied van de vijanden. Hij beval een deel van de troepen uit de Provincie en de aanvullingstroepen die hij uit Italië had meegebracht, zich op het grondgebied van de Helvii, dat aan het land van de Arverni grenst, te verzamelen."

Caesar trekt op naar de Arverni

"His rebus comparatis, represso iam Lucterio et remoto, quod intrare intra praesidia periculosum putabat, in Helvios proficiscitur. Etsi mons Cevenna, qui Arvernos ab Helviis discludit, durissimo tempore anni altissima nive iter impediebat, tamen discussa nive sex in altitudinem pedum atque ita viis patefacis summon militum sudore ad fines Arvernorum pervenit. Quibus oppressis inopinantibus, quod se Cevenna ut muro munitos existimabant, ac ne singulari quidem umquam homini eo tempore anni semitae patuerant, equitibus imperat, ut quam latissime possint vagentur et quam maximum hostibus terrorem inferant. Celeriter haec fama ac nuntiis ad Vercingetorigem perferuntur; quem perterriti omnes Arverni circum-sistunt atque obsecrant, ut suis fortunis consulat, neve ab hostibus diripiantur, praesertim cum videat omne ad se bellum translatum. Quorum ille precibus permotus castra ex Biturigibus movet in Arvernos versus."

D.B.G., VII, viii

"Door deze voorzorgsmaatregelen was Lucterius reeds bedwongen en een stap achteruit gezet, omdat hij meende dat het gevaarlijk was te garnizoenen binnen te dringen. Hoewel de Cevennen, die de Arverni van de Helvii scheiden, in de strengste periode van het jaar gewoonlijk het reizen verhinderden, bereikte hij toch de grenzen van de Arverni nadat de zes meter dikke sneeuw uit de weg was geruimd en zo de wegen waren vrijgemaakt dankzij de extreme inspanning van de soldaten. De Arverni werden onverhoeds overweldigd, aangezien ze meenden dat ze beschermd waren door de Cevennen als door een muur en er op dit tijdstip van het jaar nooit paden toegankelijk zijn, zelfs niet voor één man. Caesar beval zijn ruiters om zo ver mogelijk rond te trekken en de vijanden zoveel mogelijk schrik aan te jagen. Snel werd dit bericht door geruchten en boden aan Vercingetorix overgebracht. Alle Arverni stonden hevig verschrikt rond hem en verzochten hem dringend dat hij voor hun have en goed zou zorgen, zodat ze niet door de vijand geplunderd zouden worden, vooral nu hij zag dat de hele oorlog tegen hen gekeerd was. Bewogen door hun smeekbeden, verplaatste hij zijn kamp uit het gebied van de Bituriges naar dat van de Arverni.